Jesienne sekrety natury – ciekawostki, które zachwycą

Jesień to pora roku pełna kolorów, zmian i niezwykłych zjawisk. Kojarzy się nam z krótszymi dniami, spadającymi liśćmi i chłodniejszym powietrzem. Ale kryje w sobie znacznie więcej tajemnic. Oto osiem ciekawostek o jesieni – od astronomii, przez chemię liści, aż po mitologię.

1. Kiedy zaczyna się jesień?

Okazuje się, że nie ma jednej odpowiedzi. Astronomiczna jesień zaczyna się w dniu równonocy jesiennej – 22 lub 23 września, kiedy dzień i noc są równej długości.
Natomiast meteorologiczna jesień ma sztywne ramy: zaczyna się zawsze 1 września i trwa do końca listopada. Dzięki temu klimatolodzy mogą porównywać dane pogodowe w identycznych przedziałach czasowych każdego roku.

2. Jak drzewa szykują się do zimy

Jednym z najbardziej widowiskowych znaków jesieni są kolorowe liście. Dlaczego drzewa je zmieniają? Krótsze dni to dla roślin sygnał, że nadchodzi czas spoczynku. Zimą światła jest zbyt mało, by mogła zachodzić fotosynteza. Dlatego jesienią drzewa stopniowo „wyłączają” swoje systemy produkcji pokarmu i ograniczają w liściach ilość chlorofilu – zielonego barwnika niezbędnego do fotosyntezy.

3. Chemia jesiennych barw

Kiedy chlorofilu jest coraz mniej, do głosu dochodzą inne barwniki. To właśnie one odpowiadają za cudowne żółcie, czerwienie i pomarańcze jesieni.

• Karotenoidy nadają barwę marchewkom,

• luteina – żółtkom jaj,

• antocyjany – czerwonym jabłkom czy winogronom.

Te same substancje możemy więc zobaczyć zarówno na talerzu, jak i w jesiennym parku!

4. Jesienne grzybobranie

Jesień to prawdziwy raj dla grzybiarzy. W Polsce występuje ponad 5 tysięcy gatunków grzybów, z czego około 100 uznaje się za jadalne. Najlepsze warunki do ich wzrostu to wilgotne powietrze, częste deszcze i umiarkowana temperatura – dlatego wrzesień i październik to szczyt sezonu.

Zobacz też: Kiedy i gdzie na grzyby. Ekspert zdradza najlepsze miejsca i tajniki udanego grzybobrania

5. Krótsze dni, dłuższe noce

Słowo equinox pochodzi z łaciny: aequi – „równy” i nox – „noc”. Równonoc oznacza więc moment, gdy dzień i noc trwają tyle samo. Od tego czasu aż do przesilenia wiosennego noce stają się dłuższe niż dni. To dlatego już pod koniec września zaczynamy odczuwać, że zmierzch zapada coraz szybciej.

6. Rzadki przypadek – 24 września

Choć zwykle równonoc jesienna przypada 22 lub 23 września, nie jest to reguła absolutna. Zdarza się niezwykle rzadko, że przypada ona 24 września. Tak było w 1931 roku, a kolejny raz wydarzy się dopiero w 2303 roku!

7. Persefona i mit o jesieni

W mitologii greckiej jesień miała swoje dramatyczne początki. Persefona, córka Demeter – bogini urodzaju – została porwana przez Hadesa do świata podziemi. Zrozpaczona Demeter sprawiła, że wszystkie plony na ziemi obumarły. Dopiero gdy Persefona mogła wrócić na powierzchnię, ziemia znów zakwitała – a wraz z nią przychodziła wiosna.

8. Jesienne rójki jeleni

Jesień to również czas „głosów lasu”. W drugiej połowie września i na początku października rozpoczyna się rykowisko jeleni – okres godowy tych majestatycznych zwierząt. Głębokie, donośne ryki samców rozchodzą się wieczorami i nocą po lasach, a całe widowisko przyciąga wielu obserwatorów przyrody.

Jesień to nie tylko chłód i krótsze dni, ale też fascynująca mieszanka nauki, historii i kultury. Przyglądając się liściom, mitom czy nawet kalendarzom, możemy odkryć, że ta pora roku kryje w sobie więcej ciekawostek, niż się spodziewaliśmy.

Autor: Joanna Wnuk